Crowdfunding z każdym miesiącem zyskuje na popularności – zarówno w Polsce, jak i na świecie. Za pomocą finansowania społecznego zostało zrealizowanych już wiele ciekawych projektów oraz udało się wesprzeć wprost niezliczoną ilość osób w trudnej sytuacji. Dziś znacznie łatwiej niż kiedykolwiek możemy dotrzeć do potencjalnych darczyńców, którzy chętnie wesprą nasz projekt. To ogromna zaleta, ponieważ korzystając z mechanizmu crowdfundingu dotacyjnego możemy zbierać pieniądze na niemal dowolny cel.
Kluczowym słowem jest tutaj jednak “niemal”, które jasno sugeruje, że istnieją pewne ograniczenia. Na jakie cele nie wolno nam pozyskiwać finansowania? Oczywiście na te, które są sprzeczne z prawem. O jakich zbiórkach więc mowa? Przekonamy się poniżej. Pierwszą grupę niedozwolonych zbiórek stanowią:
Zbiórki na grzywnę
Zgodnie z art. 57 Kodeksu Wykroczeń ten, kto organizuje lub przeprowadza publiczną zbiórkę ofiar na uiszczenie grzywny orzeczonej za przestępstwo, w tym i przestępstwo skarbowe, wykroczenie lub wykroczenie skarbowe, albo uiszcza za niego grzywnę lub ofiarowuje mu pieniądze na ten cel, podlega karze aresztu albo grzywny.
Co ciekawe, w przypadku tego przepisu, na pierwszy rzut oka istnieje wątpliwość co do tego, czy odpowiedzialność za wykroczenie w nim opisane ponosił będzie sam organizator zbiórki. Przepis ten odnosi się bowiem wyłącznie do osoby, która organizuje lub przeprowadza zbiórkę publiczną na wskazany w tym przepisie cel. Tymczasem, jak wynika z ustawy o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych, zbiórki prowadzone przez sieć Internet nie są zbiórkami publicznymi, gdyż ustawa ta określa zbiórkę publiczną wyłącznie jako zbieranie ofiar w gotówce lub w naturze w miejscu publicznym na określony, zgodny z prawem cel pozostający w sferze zadań publicznych, a zatem zbiórka prowadzona w postaci elektronicznej, gdzie darczyńcy dokonują wpłat przelewem, nie będzie podlegała tej kwalifikacji.
Niemniej jednak, nie sposób nie zauważyć, że w dalszej swojej treści przytoczony powyżej przepis przewiduje odpowiedzialność nie tylko osoby, która prowadzi lub organizuje zbiórkę publiczną, ale również osoby, która nie będąc osobą dla ukaranego najbliższą, ofiarowuje mu pieniądze na uiszczenie opisanej w nim kary za przestępstwo lub wykroczenie. W tej części tego przepisu nie znalazło się jednak już wskazanie, że pieniądze muszą być przekazane wyłącznie w ramach zbiórki publicznej. Tym samym, na odpowiedzialność w sprawie o wykroczenie narażeni byliby również wszyscy darczyńcy, którzy dokonaliby wpłaty na zbiórkę, której celem jest opłacenie cudzej grzywny.
Co więcej, należy wyraźnie zaznaczyć, że osoba, która organizuje na platformie crowdfundingowej zbiórkę w celu uiszczenia nałożonej na nią lub na inną osobę grzywny, również popełnia wykroczenie. Paragraf 2 wskazywanego wyżej przepisu kodeksu wykroczeń przewiduje bowiem również odpowiedzialność osoby, która dopuszcza się podżegania lub pomocnictwa do któregokolwiek z przytoczonych w nim wykroczeń. Łatwo więc zauważyć, że organizator danej zbiórki, pomimo, iż nie organizuje zbiórki publicznej w rozumieniu odpowiedniej ustawy, to jednak – poprzez stworzenie zbiórki na platformie crowdfundingowej, w której opisie nakłania innych użytkowników, by wpłacali pieniądze na taki niezgodny z prawem cel, podżega te osoby do popełnienia takiego wykroczenia, tym samym również się go dopuszczając.
W tym miejscu warto jednak dokonać istotnego rozróżnienia. Wykroczeniem – z powodów opisanych powyżej – będzie wyłącznie zbieranie lub wpłacanie pieniędzy na opłacenie grzywny orzeczonej za przestępstwo lub wykroczenie. Do takiej kwalifikacji należała będzie również grzywna nałożona mandatem karnym, choćby na rzecz sprawcy wykroczenia drogowego.
Kwalifikowane jako wykroczenie nie są natomiast zbiórki (oraz wpłacanie na nie) organizowane w celu pokrycia innego typu należności, nawet nałożonej przez uprawniony organ administracji publicznej. Nie jest zatem zabronione zbieranie na rzecz zapłaty zaległego podatku lub składek na ZUS, o ile tylko na osobę zalegającą z ich uiszczeniem nie nałożono już prawomocnie w związku z tym faktem kary grzywny. Nie są również zakazane zbiórki na zapłatę kar nałożonych w postępowaniu administracyjnym, ani ogólne zbiórki, które mają na celu pomoc osobie, która z różnych przyczyn znalazła się w trudnej sytuacji majątkowej.
Zbiórki na inwestycje kapitałowe
Ten punkt wydaje się jeszcze bardziej zaskakujący. Istotą crowdfundingu jest przecież również wspieranie osób, które posiadają dobry, często niecodzienny pomysł na biznes, jednak nie posiadają w tym celu niezbędnych środków. Tym niemniej, istnieją okoliczności, w których na przeszkodzie nawet dobrych pomysłów stanąć mogą przepisy prawa. Niedozwolone w ramach crowdfundingu zbiórki to takie, w których organizator zamierza wpłacającym oferować konkretną, czasem z góry określoną, czasem zaś wyrażoną procentowo od przewidywanych zysków, stopę zwrotu z inwestycji na rynku kapitałowym.
W takim wypadku na przeszkodzie stoi ustawa o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, która dla takiej działalności wymaga uzyskania zezwolenia, dostępnego wyłącznie po spełnieniu szeregu wymogów. Na gruncie art. 287 tej ustawy, osoba bez wymaganego zezwolenia lub wbrew warunkom określonym w ustawie wykonuje działalność polegającą na lokowaniu w papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego lub inne prawa majątkowe, aktywów osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, zebranych w drodze propozycji zawarcia umowy, której przedmiotem jest udział w tym przedsięwzięciu, podlega grzywnie do 10 milionów złotych i karze pozbawienia wolności do pięciu lat.
Jak zatem widzimy, czym innym jest zbieranie pieniędzy na sfinansowanie własnego biznesu, który miałby być prowadzony przez samego organizatora zbiórki, a czym innym inwestowanie tych pieniędzy w opisane w tym przepisie aktywa. W pierwszej sytuacji, nie mamy do czynienia z czynem zabronionym, a właśnie z istotą zjawiska crowdfundingu. Nie ma żadnych przeszkód, żeby za pomocą jednej z popularnych platform crowdfundingowych zbierać środki na rozpoczęcie własnego biznesu, jak również by oferować wpłacającym – jako inwestorom – określony udział w zyskach, jeżeli ów interes okaże się rentowny.
Zakazane jest natomiast – o ile nie uzyska się stosownego zezwolenia – oferowanie użytkownikom określonych zysków w przedsięwzięciu, które polegać miałoby na tym, że uzyskane od nich środki sam organizator będzie inwestował we wskazywane papiery wartościowe lub inne aktywa rynku kapitałowego. Warto tutaj również wspomnieć, że nie będzie zabroniona zbiórka, w ramach której jej organizator pragnie zebrać środki, które chciałby inwestować na rynku kapitałowym, jednak zorganizowana w ten sposób, że środki będą organizatorowi przekazywane w formie darowizny, nie zaś w zamian za określony udział w zyskach.
Zbiórki na cele niezgodne z opisem kampanii
Ten punkt natomiast wydaje się oczywisty. Samo założenie zbiórki i podanie w jej opisie celu niezgodnego z rzeczywistym, dokonane w celu wprowadzenia darczyńców w błąd i osiągnięcia z tego korzyści majątkowej, stanowi przestępstwo oszustwa, opisane w art. 286 Kodeksu Karnego, zagrożone karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy nawet do lat 8.
Dla zaistnienia tego przestępstwa nie ma nawet znaczenia fakt, iż na takiej zbiórce nie zebrano żadnych środków, gdyż kodeks przewiduje tutaj identyczną karę za samo usiłowanie takiego oszustwa. Natomiast, w sytuacji, gdyby kwota zebrana za pomocą takiej zbiórki przekroczyła wysokość 200 tysięcy złotych, kara przewidziana za takie przestępstwo wynosi już od 1 do 10 lat pozbawienia wolności.
