Finansowanie społecznościowe na całym świecie – a zwłaszcza na terenie Unii Europejskiej – wciąż znajduje się w fazie prężnego rozwoju. Nie zmienia to jednak faktu, że w ostatnich latach ta metoda pozyskiwania kapitału zaczęła cieszyć się ogromnym zainteresowaniem – zarówno ze strony przedsiębiorców przeprowadzających kampanie jak i potencjalnych inwestorów. Możemy to dziś zauważyć również w Polsce, zwłaszcza jeśli mówimy o equity crowdfundingu. Poważnym problemem ograniczającym potencjał finansowania społecznościowego okazywały się normy prawne – a raczej ich brak.
Pod koniec minionego roku nadeszły jednak w końcu zmiany. 10 listopada 2021 w końcu weszły w życie przepisy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej 2020/1503 z dnia 7 października 2020 roku w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych, znanego także jako Rozporządzenie ECSP.
Co bardzo istotne, wprowadzone przepisy duży nacisk kładą na ochronę inwestorów angażujących swój kapitał w projekty finansowane za pośrednictwem crowdfundingu. Zostaną one dokładnie omówione poniżej. Warto zacząć od podziału na inwestorów doświadczonych i niedoświadczonych, który rozporządzenie ECSP wprowadziło:
Podział na doświadczonych i niedoświadczonych inwestorów
Szczegółowe kryteria klasyfikacji danego inwestora, jako doświadczonego określa załącznik nr 2 do Rozporządzenia ECSP. Za takowego uznawane są podmioty (zarówno osoby fizyczne, jak i prawne) mające świadomość ryzyka związanego z inwestowaniem na rynku kapitałowym i posiadające odpowiednie zasoby umożliwiające podejmowanie takiego ryzyka bez narażania się na nadmierne konsekwencje finansowe. W celu przypisania inwestora do danej kategorii dostawcy (platformy crowdfundingowe) będą zobowiązani do przeprowadzania wstępnego testu wiedzy oraz dokonania symulacji zdolności inwestora do ponoszenia strat.
Dodatkowe prawa chroniące inwestorów niedoświadczonych
Z kolei inwestorami niedoświadczonymi są wszyscy inwestorzy, którzy nie zaliczają się do kategorii doświadczonych. Co bardzo ważne, identyfikacja inwestora jako niedoświadczonego wiąże się z przyznaniem mu dodatkowych praw. W szczególności konieczne zgodnie z art. 22 rozporządzenia będzie wprowadzenie okresu namysłu przed zawarciem umowy, w którym to okresie potencjalny inwestor niedoświadczony może w dowolnym momencie wycofać swoją ofertę inwestycyjną (lub oświadczenie o wyrażeniu zainteresowania ofertą finansowania społecznościowego) bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kary.
Okres namysłu rozpoczyna się w momencie złożenia przez potencjalnego inwestora niedoświadczonego oferty inwestycyjnej lub oświadczenia o wyrażeniu zainteresowania i wygasa po czterech dniach kalendarzowych.
Rozporządzenie kładzie nacisk na aspekty związane ze zrozumieniem specyfiki danej inwestycji przez inwestora. W związku z tym dostawcy usług crowdfundingu, jak już zostało wspomniane, zobowiązani są do przeprowadzenia oceny, czy i które oferowane usługi finansowania społecznościowego są odpowiednie dla potencjalnych inwestorów niedoświadczonych.
Potencjalny inwestor zostaje zatem przetestowany pod kątem swojego doświadczenia, celów inwestycyjnych, sytuacji finansowej, a także podstawowego zrozumienia ryzyka związanego z inwestowaniem w ogóle oraz z inwestowaniem w rodzaje inwestycji oferowanych na platformie crowdfundingowej. Dodatkowo, wobec niedoświadczonych inwestorów trzeba będzie przeprowadzić symulację zdolności do poniesienia strat, obliczonej jako 10 % wartości ich majątku netto.
Arkusz kluczowych informacji inwestycyjnych
Rozporządzenie ECSP orzekło również, że niezależnie od przyznanej kategorii, każdy inwestor otrzyma od dostawcy usług finansowania społecznościowego arkusz kluczowych informacji inwestycyjnych. Dokument ten zgodnie z art. 23 rozporządzenia jest sporządzany przez właściciela projektu poszukującego finansowania, a następnie musi być udostępniany przez dostawcę usług finansowania społecznościowego – czyli przez platformę crowdfundingową.
Pod względem pełnionej funkcji, arkusz kluczowych informacji inwestycyjnych odpowiada dokumentom, które znane są choćby inwestorom giełdowym z ustawy z 29 lipca 2005 roku o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 2090; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 355) – takim jak dokument informacyjny czy memorandum informacyjne.
Arkusz ten składa się z kilku części, podzielonych na poniższe sekcje tematyczne:
- Część A: Informacje dotyczące właściciela(i) projektu oraz informacje dotyczące projektu opartego na finansowaniu społecznościowym
- Część B: Główne cechy procesu finansowania społecznościowego oraz, stosownie do przypadku, warunki pozyskania kapitału lub pożyczania środków finansowych
- Część C: Czynniki ryzyka
- Część D: Informacje dotyczące spółki celowej
- Część E: Informacje na temat kryteriów wyboru projektów opartych na finansowaniu społecznościowym
- Część F: Prawa inwestorów
- Część G: Ujawnienie informacji dotyczących pożyczek
- Część H: Opłaty, informacje i prawne mechanizmy dochodzenia roszczeń
- Część I: Informacje na temat indywidualnego zarządzania portfelem pożyczek podawane przez dostawców usług finansowania społecznościowego.
Arkusz kluczowych informacji inwestycyjnych musi być również opatrzony zastrzeżeniem prawnym, którego treść została wskazana wprost w art. 23 pkt 6 lit. b rozporządzenia. Treść zastrzeżenia prawnego ma informować inwestorów o braku zatwierdzenia arkusza kluczowych informacji inwestycyjnych przez właściwe organy nadzoru oraz o ryzyku częściowej lub całkowitej utraty zainwestowanych środków.
Ponadto, każdy arkusz kluczowych informacji inwestycyjnych musi być również opatrzony informacją o ryzyku związanym z nieobjęciem zainwestowanych środków systemem gwarancji depozytów oraz ostrzeżeniem o tym, że nie jest to inwestycja produkt oszczędnościowy, a środki przeznaczone na inwestycje nie powinny stanowić więcej niż 10% majątku netto inwestora.
Celem wprowadzenia obowiązku przekazywania arkusza kluczowych informacji inwestycyjnych jest zniwelowanie asymetrii informacyjnej w zakresie poszczególnych projektów i dostarczenie inwestorom wszystkich danych niezbędnych do podjęcia świadomej i przemyślanej decyzji inwestycyjnej.
Prowadzenie tablicy ogłoszeń
Zgodnie z art. 25 ust. 1 rozporządzenia dostawcy usług crowdfundingu mogą prowadzić tablicę ogłoszeń, na której umożliwiają swoim klientom ogłaszanie zainteresowania zakupem lub sprzedażą pożyczek, zbywalnych papierów wartościowych lub instrumentów dopuszczonych na potrzeby finansowania społecznościowego, które były pierwotnie oferowane na ich platformach crowdfundingowych.
Według unijnego prawodawcy tablica ogłoszeń dająca możliwość swobodnego wyjścia z inwestycji także stanowi jeden ze środków ochrony inwestorów.
