Finansowanie dłużne to już nie tylko domena banków i innych instytucji finansowych. Na zachodnich rynkach na znaczeniu zaczęły zyskiwać bardziej bezpośrednie formy kontaktu między posiadaczami oszczędności i kapitału a podmiotami, które potrzebują go do prowadzenia i rozwoju biznesu. Mowa tutaj o crowdfundingu dłużnym. Co ciekawe, u nas w kraju to rozwiązanie pojawiło się już dekadę temu, lecz nigdy nie zdobyło porównywalnego rozgłosu.
Na czym polega to rozwiązanie? Jaka jest jego popularność w naszym kraju i na świecie? Przekonamy się poniżej:
Czym jest crowdfunding dłużny?
Crowdfunding dłużny to nic innego, jak forma społecznościowej pożyczki pieniędzy. Zainteresowana grupa inwestorów lokuje tutaj pieniądze w przedsięwzięcie, oczekując w przyszłości zwrotu zainwestowanych środków wraz z odsetkami. Crowdfunding dłużny zakłada zwrot kapitału po okresie 2-3 lat, wraz z ustalonym z góry stałym oprocentowaniem, wypłacanym najczęściej kwartalnie.
W przeciwieństwie do equity crowdfundingu, w tej metodzie finansowania społecznościowego podmiot finansujący nie otrzymuje w zamian za pieniądze udziałów lub akcji, a więc co do zasady nie ma wpływu na zarządzanie powierzonym kapitałem. Udzielenie pożyczki lub objęcie obligacji związane jest z ustanowieniem określonych zabezpieczeń tak, aby w maksymalny sposób uprawdopodobnić zwrot kapitału w określonym czasie. Z tego powodu, nawet pomimo mniej rygorystycznych wymagań niż w przypadku instytucji finansowych, dopuszczonych przez właścicieli platform crowdfundingu dłużnego zostaje tylko około 10% złożonych wniosków przez potencjalnych pożyczkodawców.
W kampaniach crowdfundingu dłużnego często biorą udział spółki deweloperskie lub spółki o tradycyjnym i stabilnym modelu finansowym, a dzięki ustanowionym zabezpieczeniom, głównie w postaci hipoteki, zastawu rejestrowego lub weksla czy poddania się egzekucji z aktu notarialnego, udaje się w znaczny sposób uprawdopodobnić zwrot kapitału i osiągnięcie określonych zysków.
Jakie przepisy prawne mają zastosowanie w przypadku crowdfundingu dłużnego? Możliwości są dwie: przepisy Kodeksu Cywilnego dotyczące umowy cywilnoprawnej lub przepisy ustawy o kredycie konsumenckim. Z tym ostatnim będziemy mieć do czynienia jeśli udzielającym pożyczki będzie przedsiębiorca, natomiast gdy jest nim osoba fizyczna, stosujemy przepisy Kodeksu Cywilnego o pożyczce.
Jak działa crowdfunding dłużny?
Przed przyjęciem na platformę oferty są weryfikowane, ale ostateczną decyzję o udzieleniu pożyczki podejmuje samodzielnie inwestor na podstawie własnej oceny biznesowych szans powodzenia projektu i związanego z nim ryzyka. Po zawarciu umowy pożyczki między stronami inwestor dokonuje wpłaty na rachunek pożyczkobiorcy lub na rachunek powierniczy. Dalsza realizacja umowy i rozliczeń prowadzona jest w ramach zapisów umów pożyczki obowiązujących strony. Nad ich prawidłowością oraz zabezpieczeniem czuwa administrator zabezpieczeń, czyli podmiot powołany przez platformę crowdfundingu dłużnego. Następnie, w ustalonych terminach i na określonych w niej zasadach następuje wypłata odsetek oraz zwrot pożyczonego kapitału.
Przy wyborze konkretnej pożyczki warto jest kierować się ratingiem pożyczkodawcy, który określa jak często dany pożyczkobiorca spłaca swoje zobowiązania, oraz jest gwarancją wykupu. Gwarancja wykupu daje nam pewność, że w przypadku braku spłaty pożyczki odzyskamy co najmniej wartość zainwestowanego kapitału wraz z naliczonymi do tej pory odsetkami (ale już nie całą prognozowaną kwotę zwrotu z inwestycji).
Inwestowanie w pożyczki społecznościowe w formule z gwarancją nie uchodzi więc za szczególnie ryzykowne. W tym wariancie jedyna możliwość, że nie odzyskamy zainwestowanego kapitału to bankructwo firmy pożyczkowej odpowiedzialnej za platformę. Nie każdy jednak podmiot obecny na rynku taką gwarancję oferuje. Co więcej, jak nietrudno się domyślić, takie oferty posiadają z reguły wyraźnie niższą stopę zwrotu.
Ile wynosi stopa zwrotu z inwestycji na zasadzie crowdfundingu dłużnego? Na największych platformach, które cieszą się dużym zainteresowaniem inwestorów w Europie Zachodniej czy Stanach Zjednoczonych, oprocentowanie z reguły waha się w okolicach od 8 do 15% brutto rocznie. Na największej platformie crowdfundingu dłużnego – Mintos, średnie oprocentowanie wynosi dokładnie 9,9%. Z kolei w Polsce najczęściej natrafimy na oferty z odsetkami w wysokości od 7 do 9% w skali roku.
Crowdfunding dłużny – ryzyko inwestycyjne
W przypadku pożyczek ryzyko ograniczone jest do sytuacji niewypłacalności pożyczkodawcy. Na tym koncentrują się zabezpieczenia. Osoby zainteresowane udziałem w tej formie inwestowania powinny więc przede wszystkim dokładnie zapoznać się z zasadami, jakie obowiązują w tym zakresie. W szczególności z regulaminem platformy, zaprezentowaną przez pożyczkobiorcę propozycją zawarcia umowy pożyczki oraz dokumentacją związaną z zabezpieczeniami. Następnie należy samodzielnie dokonać oceny wiarygodności pożyczkobiorcy i szans powodzenia prezentowanego przez niego projektu, szczególnie pod kątem ryzyka wypłacalności.
Inwestorzy powinni przystępować do finansowania projektów, co do których mają przekonanie i odpowiadających ich profilowi akceptacji ryzyka. Tak, jak przy każdej inwestycji powinni stosować tutaj dywersyfikację. Oznacza to, iż nie należy lokować zbyt dużej części swojego kapitału inwestycyjnego w jedną pożyczkę w ramach crowdfundingu dłużnego, nawet jeśli jest bardzo korzystnie oprocentowana. Należy także pamiętać o horyzoncie czasowym takiej inwestycji. Na obecnym etapie rynku dłużnego finansowania społecznościowego, zbywalność pożyczek jest mocno ograniczona, zatem by odzyskać środki, najczęściej trzeba czekać aż pożyczkobiorca spłaci całość swojego zadłużenia (wraz z odsetkami) według pierwotnego harmonogramu.
Popularność crowdfundingu dłużnego
Na światowym rynku działa dziś wiele platform crowdfundingu dłużnego. Dominującą pozycję w Europie ma łotewska platforma Mintos. Została ona założona w 2014 roku, a trzy lata później zaczęła także działać na polskim rynku. Do tej pory skorzystało z niej już ponad 450 tysięcy inwestorów, a łączna wartość inwestycji wynosi już niemal 7,5 miliarda euro. Za tę kwotę sfinansowanych na niej zostało już niemal 25 milionów pożyczek.
Skala rynku crowdfundingu dłużnego w Polsce jest obecnie nieporównywalnie niższa niż w Europie Zachodniej czy Stanach Zjednoczonych. Szacuje się, że w ramach tego finansowania społecznościowego w naszym kraju udziela się pożyczek na kwotę kilkudziesięciu milionów złotych rocznie.
